terug
DE
STEEN DER WIJZEN
Waar
Reuver aan Duitsland grenst staat de witte stein, vastgemetseld op een voetstuk
van verbrande baksteen waar gestold glazuur vanaf druipt. Een brok wit graniet,
een half mens hoog, die herinnert aan de gerechtssteen die hier meer dan een
paar duizend jaar moet hebben gestaan. De witte stein is eigenlijk een foute
naam: hij zou de stein der wiezen moeten heten, op z'n Limburgs, of der
Weisenstein,
zijn naam in het Duits die schuld is aan de naamsverbastering in het Nederlands.
De steen der wijzen, zoals hij nog steeds in onze gezegden opduikt. Misschien
was de steen die hier oorspronkelijk stond niet eens wit. Een steen der wijzen
stond altijd op een heilige plek, aangewezen door druïden of priesters.
Vaak was het een offersteen, een altaar waar offers werden gebracht aan de
goden. De elkaar opvolgende volkeren, de Kelten en de Germanen, met hun verwante
religies, namen in de loop der eeuwen deze heilige plekken van elkaar over.
Toen de Romeinen onze voorvaders kerstenden, bouwden de eerste christenen
hun kerken ook bij voorkeur op plaatsen waar heidense altaren hadden gestaan.
Vanaf
de wegkant lijkt de ruwe brok een beetje op de kop van de sfinx van Gizeh,
de ondoorgrondelijke kop van een roofdier. Ondoorgrondelijkheid is ook het
enige woord dat bij hem past, want ondoorgrondelijk waren de besluiten van
de rechters die bij de witte stein recht spraken. Zolang er in deze streek
mensen hebben gewoond, hebben de wijze mannen uit de gemeenschap
hier geoordeeld over wetsovertreders.
Maar waren de rechters wel de wijze mannen zoals de volksverhalen ons willen
doen geloven? Waren ze wijs genoeg om over leven en dood van hun stamleden
en hun dorpsgenoten te beschikken? Niet dat wij heden ten dage goed kunnen
oordelen over de ernst van de vergrijpen en de strafmaat die werd opgelegd,
maar wie leest met welk gemak de zwaarste straffen werden uitgesproken, voor
zaken waarin wij nu absoluut geen misdaden zien, is blij dat hij in deze tijd
leeft. Men hoefde maar weinig uitgespookt te hebben om uit de gemeenschap
gestoten en vermoord te worden. Wie zich liet gelden en wel eens een andere
mening had dan de heersers of de wijze mannen, had veel kans om bij de witte
stein veroordeeld te worden tot
de doodstraf. En bij de uitvoering daarvan ging het er gewoonlijk weinig zachtzinnig
aan toe. Na het vonnis werd de veroordeelde tegen de steen geslagen tot al
zijn botten waren gebroken, waarna hij naar het kilometers verder gelegen
Galgenven werd gesleept waar hij werd opgehangen.
De wijze mannen van toen zouden drukke dagen maken als ze in onze tijd recht
zouden spreken naar hun mores. Kritische politici, journalisten, vrouwen met
een baan, eigenlijk iedereen die wel eens anders denkt dan het de burgemeester
of de magistraat lief is, zou naar hun normen de doodstraf verdienen. Elke
afwijkende gedachte was al voldoende voor de doodstraf in de gelijkgeschakelde
maatschappij van vroeger eeuwen, waarin de mening van het individu niet in
tel was en iedereen zoveel mogelijk gelijk moest zijn aan ieder ander. Een
eigen opvatting werd niet getolereerd en als gevaarlijk ervaren. Meningen
waren voorbehouden aan de wijze mannen, die te vuur en te zwaard de oude denkbeelden
in stand hielden en met harde hand optraden tegen nieuwlichters om de macht
in eigen hand te houden. Daarom vind ik de witte stein eigenlijk maar een
macaber monument. Niet aan rechtspraak en wijsheid doet deze steen der wijzen
me denken, maar aan willekeur en moord.
terug
