terug
Voorwoord
'Album Gestolen Jeugd' door Ton Leenders
Als ik mij de gemeenschap van Helden van vóór de Tweede Wereldoorlog voor de
geest haal, zie ik een rustige en geborgen plattelandsgemeente. Bijna iedereen
is boer. Een enkeling werkt in de steen- of in de zuivelfabriek. De boerinnen
melken de koeien met de hand, mannen brengen op hoge karren het hooi binnen.
Nijvere mannen, in manchester broek, maaien met bouwzicht en pik de rijpende
rogge. Zes jaar lang gaan de kinderen naar school, waar een strenge
hoofdonderwijzer de scepter zwaait. Man, vrouw en kinderschaar eten het
zelfgebakken brood, met plakken in de schouw gedroogde ham. Oudere mensen slapen
in een donkere bedstee. Op zondag gaat men naar de kerk en luistert naar de
preek van de pastoor. Na de mis drinken de mannen een stevig glas in het
dorpscafé. Op zondagmiddag gaat iedereen naar het lof. In de namiddag bezoekt
men de mensen in de buurt. En 's avonds rust men uit op de houten bank onder de
lindeboom.
De maatschappelijke ontwikkelingen verlopen in die tijd traag. Bijna niemand
leest de krant of heeft een radio. In het dorp zijn slechts enkele winkels waar
men nieuwe producten kan zien. In de stad is een middelbare school, maar de
gewone dorpskinderen gaan daar niet naartoe. Een jongen die goed kan leren
krijgt het advies naar het seminarie te gaan.
Ook de boeren willen vooruit komen. Soms vergaderen ze bij de Boerenbond, waar
sprekers komen die zoveel meer lijken te weten. Wil je vooruit, dan heb je geld
nodig. Dat kun je lenen bij de Boerenleenbank, maar die stelt strenge eisen.
Maar dan zorgen de economische crisis van de jaren dertig en de oorlog voor
verstoring van deze ogenschijnlijke rust. Aan de horizon verschijnen ronkende
vliegtuigen. Over de weg dreunen tanks en legervoertuigen. Er klinken
geweerschoten en het geratel van mitrailleurs. Men fluistert dat de Duitsers een
vliegende bom hebben die hele steden kan verwoesten.
Niet langer hebben de pastoor en de burgemeester alles te vertellen. Naar de
nieuwe machthebbers, Duitse militairen en de gehate NSB-ers, dien je goed te
luisteren. Mensen worden gedwongen in Duitsland te gaan werken. Soms verdwijnt
er plotseling iemand. Opgepakt, wordt er gefluisterd. Voor zijn leven wordt
gevreesd.
Ook het leven van Lei en Dora Steeghs wordt sterk beïnvloed door de oorlog. In
1944, als Lei 15 is, wordt hij, bij wat later 'de grote kerkrazzia' is gaan
heten, met duizenden mannen en jongens in Limburg opgepakt, als vee naar
Duitsland versleept en daar als dwangarbeider tewerkgesteld. Ontbering is de
dank. Veel dwangarbeiders overleven de honger en het zware werk niet.
Als de overlevers na de oorlog thuiskomen, worden ze niet met vreugde ontvangen.
Iedereen heeft zijn eigen door de oorlog veroorzaakte leed te verwerken. En er
moet worden aangepakt.
Menigeen staan de herinneringen aan die grauwe periode in het geheugen gegrift.
Angstige herinneringen bepalen het beeld van hun jeugd. Vele jongeren is hun
jeugd ontstolen. Dat is het thema van de roman Gestolen Jeugd. Op sublieme wijze
heeft Ton van Reen de sfeer uit die tijd weten vast te leggen in een meeslepend
verhaal over Lei en Dora Steeghs. Het boek werd geschreven op verzoek van het
bestuur van de Stichting Deportatie oktober 1944 Noord- en Midden-Limburg.
Om het boek onder de aandacht van iedereen, maar vooral van jongeren, te
brengen, gaf de provincie Limburg middelen om een expositie over het boek tot
stand te brengen. Een van de onderdelen van de expositie is het Album Gestolen
Jeugd, een fotoboek waarin de tijd van de Tweede Wereldoorlog, zoals beschreven
in het boek, is verbeeld. Henk Thiesen, huidig voorzitter van
Heemkundevereniging Helden e.o. verzamelde uit zijn eigen omvangrijke collectie
en uit de collectie van de Heemkundevereniging de foto's, die parallelle beelden
laten zien van het leven van Lei en Dora. Samen roepen ze de bijzondere sfeer op
van een plattelandsgemeente voor, tijdens en na de oorlogsjaren.
Ton Leenders
Voormalig voorzitter van de Stichting Deportatie oktober 1944 Noord- en
Midden-Limburg
Recensies
'Het
boek is een ware goudmijn voor lezers met historische belangstelling. Heel
duidelijk krijgt men in beeld hoe indringend de oorlog was voor de kleine
agrarische gemeenschap. Tegelijk wordt inzicht gegeven in de sociale
omstandigheden op het platteland in de eerste helft van de twintigste eeuw.'
Peter
Winkels, recensent en docent Nederlands
aan het Bernardinus College in Heerlen
'ledereen
zal door het lezen van dit boek een goed beeld krijgen van dwangarbeid in de
oorlog en de invloed daarvan op jonge mensen die het hebben meegemaakt. Het zal
hun duidelijk zijn dat dit nooit meer mag gebeuren.'
Leo Stals, bestuurslid Stichting Deportatie oktober I944 Noord- en
Midden-Limburg
Album
Gestolen Jeugd
In
korte tijd werd de roman Gestolen Jeugd een groot succes. Toen het boek
verscheen werd er een tentoonstelling ingericht met foto's over het boek en de
tijd waarin het speelt. Het leven van Lei en Dora, de jeugdige hoofdpersonen,
werd erin verbeeld. Eeen onderdeel van de expositie, die met veel succes langs
bibliotheken reist, is het album met de foto's uit de jaren 1939 tot 1946
ISBN
90-6657-002-4 Kempen Uitgevers-Zaltbommel
